روزا اوتنبایووا، نمایندۀ ویژۀ منشی عمومی ملل متحد برای افغانستان و رییس هیات معاونت سازمان ملل متحد برای افغانستان (یوناما)، روز چهارشنبه ۱۷ سپتمبر، در نشست شورای امنیت سازمان ملل متحد در مورد وضعیت بشری در افغانستان گزارش داد.
اوتنبایووا، نگرانی‌های گسترده‌ای را در مورد وضعیت بشردوستانه در افغانستان، آفات طبیعی، مشکلات اقتصادی و محدودیت‌های شدید بر حقوق زنان مطرح کرد.
رییس یوناما، با اشاره به بیش از سه و نیم سال محرومیت دختران افغانستان از آموزش به سویۀ بالاتر از صنف ششم گفت که "یک نسل در معرض خطر شدید گم‌شدن" قرار دارد که بهای بزرگ دراز مدت برای افغانستان داشته و سبب نگرانی شدید افغان‌ها شده است.
او با اشاره به گزارش اخیر ادارۀ زنان سازمان ملل متحد گفت که اکثر مردم افغانستان خواهان آموزش دختران اند. این گزارش حاکی است که بیش از ۹۰ درصد مردم افغانستان اعم از مردان و زنان از آموزش دختران حمایت می‌کنند.
بانک جهانی تخمین می‌زند که محرومیت زنان و دختران افغان از آموزش، همه ساله به ارزش ۱.۴ میلیارد دالر، بر اقتصاد افغانستان ضربه وارد می‌کند.
حکومت طالبان مانع کار زنان و دختران در ادارات دولتی و سازمان‌های غیردولتی به شمول موسسات امدادرسان شده و در واکنش به انتقادها نسبت به این رویکرد خود گفته اند که این اقدام "مبتنی بر فرهنگ مردم افغانستان" و "در مطابقت با شریعت اسلام" است.
رییس یوناما همچنان، از محدودیت‌های طالبان بر کار زنان انتقاد کرد.
اوتونبایوا در سخنرانی خود در شورای امنیت سازمان ملل متحد در نیویارک از طریق ارتباط ویدیویی گفت که زلزله‌های اخیر در افغانستان به شدت بر زندگی مردم تأثیر گذاشته و نیاز به کمک‌های فوری بسیار زیاد است.
او با اشاره به استثناهای که شورای امنیت سازمان ملل متحد در دسمبر ۲۰۲۱ و حکومت ایالات متحده در فبروری ۲۰۲۲ برای تداوم کمک های بشری به افغانستان قایل شده بودند گفت که این استثناها تاثیر مثبت بر زندگی مردم افغانستان داشته است.
اوتنبایووا افزود که از سال ۲۰۲۱ به اینسو، جامعۀ بین المللی ۱۳ میلیارد دالر مساعدت بشری را برای مردم افغانستان فراهم کرده است که به گفتۀ وی اکثر این کمک ها بدون دخالت عمده به نیازمندان رسیده است.
اوتونبایوا به شورای امنیت سازمان ملل متحد گفت که تنها راه حل بحران افغانستان از طریق "تعامل سالم" بین جامعه بین‌المللی و طالبان است، اما این تعامل به گفتۀ او، باید مبتنی بر احترام کامل به حقوق زنان و دختران افغان باشد.
یک روز قبل از جلسه شورای امنیت سازمان ملل متحد، انتونیو گوتیرش، منشی عمومی سازمان ملل متحد گفت که محدودیت‌های طالبان بر امدادگران زن در افغانستان "کاملاً غیرقابل قبول" و "احمقانه" است.
بااینحال، اوتنبایووا از کاهش منازعات مسلحانه، منع کشت و تولید مخدرات و حق بازرسی از زندان‌ها به عنوان دست‌آورد‌های افغانستان، در سه و نیم سال گذشته یاد کرده است.
این درحالیست که دونالد ترمپ، ریيس‌جمهور ایالات متحدۀ امریکا، افغانستان و چند کشور دیگر را به عنوان مسیرهای بزرگ ترانزیت یا تولید کنندۀ مخدرات غیرقانونی درج فهرست کرده است.
در بیانیه آمده است که با وصف ممنوعیت طالبان بر تولید و تجارت مخدرات، ذخایر و تولید پیهم مواد مخدر در افغانستان، جریان انتقال آن را به بازارهای بین‌المللی تداوم بخشیده است.
برگشت مهاجران افغان از کشورهای همسایه به ویژه ایران و پاکستان، یکی از چالش‌های موجود در افغانستان است که اوتنبایووا در نشست شورای امنیت به آن اشاره داشت.
او گفت که شماری از کشورها در مورد برگشت افغان‌ها به کشورشان، با طالبان در تماس اند، اما تاکید کرد که کشورهای عضو سازمان ملل متحد از برگشت جبری و غیراختیاری افغان‌های معروض به خطر اجتناب ورزند.
محدودیت‌های طالبان بر زنان، مردان و اقلیت‌ها، کاهش کمک‌ها به افغانستان، رشد کند اقتصادی، خشکسالی و دیگر آفات ناشی از تغییر اقلیم، برگشت گستردۀ مهاجران، از مشکلات بود که به گفتۀ اوتنبایووا، افغانستان با آن دست و پنجه نرم می کند.